Wat is digitale toegankelijkheid - Accessibility?

De digitale wereld is voor velen vanzelfsprekend geworden,net zo normaal als wandelen door een stad, het reizen met openbaar vervoer, een museum bezoeken of boodschappen doen. Maar waar de fysieke wereld inmiddels grotendeels toegankelijk is, kent online nog vaak een hoop (onzichtbare) barrières. Voor mensen met een beperking zijn alledaagse handelingen zoals het invullen van een formulier, het kopen van een product of dienst, of het maken van een online afspraak lang niet altijd vanzelfsprekend.

Websites, webapplicaties en apps die digitaal toegankelijk zijn, kunnen óók door deze mensen goed en drempelvrij worden gebruikt. In een samenleving die steeds digitaler wordt, mag niemand worden buitengesloten. Daarom is digitale toegankelijkheid niet alleen wenselijk, maar ook wettelijk verplicht voor overheden voor veel bedrijven.
 

Meer dan 20 procent van de bevolking baat bij verbeterde digitale toegankelijkheid

Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) heeft ongeveer 15% van de wereldbevolking een vorm van beperking. In Nederland komt dit neer op: 2,5 miljoen mensen met een lichamelijke, visuele, auditieve of cognitieve beperking. Deze groep heeft direct baat bij digitale toegankelijkheid zoals omschreven in de WCAG. Maar ook ouderen, mensen met lage digitale vaardigheden, laaggeletterdheid, tijdelijke beperkingen

Beperkingen in digitale toegankelijkheid

• Lichamelijke beperking – Moeite met muisgebruik of navigeren, bijvoorbeeld door verlamming of tremoren.
• Visuele beperking – Blindheid, slechtziendheid of kleurenblindheid beïnvloedt hoe content wordt waargenomen.
• Auditieve beperking – Doofheid of slechthorendheid beperkt toegang tot audio en video zonder transcriptie of ondertiteling.
• Cognitieve beperking – Problemen met lezen, begrijpen, onthouden of concentreren (denk aan dyslexie, ADHD of autisme).
• Ouderen – Leeftijdsgerelateerde achteruitgang in zicht, motoriek of geheugen beïnvloedt gebruiksgemak.
• Lage digitale vaardigheden – Gebruikers hebben moeite met complexe interfaces, technische termen of onverwachte interacties.
• Laaggeletterdheid – Moeite met lezen en schrijven maakt het lastig om content en formulieren te begrijpen.
• Tijdelijke beperking – Denk aan een gebroken arm, een lawaaiige omgeving of vermoeidheid; ook dan is toegankelijkheid essentieel.

Wat is de WCAG?

De Web Content Accessibility Guidelines (WCAG) zijn geen wetgeving, maar een set richtlijnen die ervoor zorgt dat mensen met allerlei soorten beperkingen digitale informatie, diensten en functionaliteiten volwaardig kunnen gebruiken, net als ieder ander. De richtlijnen bieden daarnaast houvast voor organisaties die willen werken aan inclusie en betere digitale toegankelijkheid.

De drie WCAG-niveaus

In Nederland (en EU-breed) is WCAG 2.1 niveau AA de wettelijke norm voor overheidsinstanties en commerciële diensten.

• WCAG niveau A - De basisvereisten die absoluut noodzakelijk zijn, zonder kunnen veel mensen je website niet gebruiken.
• WCAG niveau AA - Vergroot toegankelijkheid voor een bredere groep gebruikers en is de wettelijke norm.
• WCAG niveau AAA -  Betreft vaak specifieke toepassingen of doelgroepen

Sinds 5 oktober 2023 is ook WCAG 2.2 beschikbaar. Deze versie bouwt voort op WCAG 2.1 en voegt extra succescriteria toe, vooral gericht op gebruiksvriendelijkheid, cognitieve toegankelijkheid en mobiel gebruik.

Bij Atom helpen we organisaties bij het toetsen, verbeteren en implementeren van digitale toegankelijkheid van Drupal-websites en applicaties volgens de WCAG-richtlijnen.

Digitale Toegankelijkheid voor de overheid

De Nederlandse overheid wil dat openbare voorzieningen toegankelijk zijn voor alle burgers, ook als deze digitaal zijn. Daarom is sinds 1 juli 2018 het tijdelijk besluit digitale toegankelijkheid overheid van kracht en geld voor o.a.:

• Rijksoverheid
• Gemeenten
• Provincies
• Waterschappen
• Instellingen met een publieke taak, zoals bibliotheken en onderwijsinstellingen

Deze organisaties moeten hun websites en mobiele apps toegankelijk maken volgens WCAG 2.1 niveau AA. De overheid werkt veel met Drupal, wat een goede basis is voor het bouwen van toegankelijke websites en webapplicaties. 

Toegankelijkheid voor bedrijven - ​​European Accessibility Act (EAA)

De European Accessibility Act (EAA) is een richtlijn van de Europese Unie die op 28 juni 2019 in werking trad. Lidstaten moesten deze uiterlijk op 28 juni 2022 omzetten in nationale wetgeving, in Nederland is dat gebeurd via diverse wetten en beleidsregels. De verplichting tot uitvoering geldt vanaf 28 juni 2025. De richtlijn vereist dat bepaalde digitale producten en diensten toegankelijk zijn voor mensen met een beperking, en schrijft in veel gevallen naleving van WCAG 2.1 niveau AA voor.

De EAA zorgt geregeld voor verwarring, ook omdat sommige internetbureaus in Nederland het inzetten als marketingkans, paniek wordt gezaaid. Vooral over de vraag of je als bedrijf wél of niet verplicht bent om je website of webapplicatie te laten voldoen aan de WCAG-standaarden ontstaan vragen. En er is ook sprake van verontwaardiging: waarom zouden grote websites als nu.nl, Tweakers.net, shell.nl of NPO Start waarschijnlijk niet onder de richtlijn vallen, maar jouw webshop wél?

Het antwoord zit in de juridische grondslag van de richtlijn. Waar vaak wordt gedacht dat de EAA primair bedoeld is om digitale toegankelijkheid te bevorderen, is zij in werkelijkheid gebaseerd op artikel 114 VWEU. Dat artikel gaat over het functioneren van de interne markt binnen de EU. Het doel is dus het creëren van een gelijk speelveld voor bedrijven, en het voorkomen van marktverstoringen door uiteenlopende nationale toegankelijkheidseisen.

Wanneer een land zelfstandig strengere toegankelijkheid afdwingt, kunnen bedrijven uit dat land door de extra kosten een nadeligere concurrentiepositie krijgen.

Dit verklaart waarom websites van niet-commerciële organisaties of platforms zonder transactiefunctie buiten de reikwijdte van de EAA vallen, zelfs als ze veelbezocht zijn of indirect inkomsten verdienen uit diensten of producten. Maar commerciële websites en apps met functionaliteiten zoals zoeken, bestellen, betalen of klantinteractie vallen daar wél onder. Voorbeelden van digitale diensten en producten die onder de EAA vallen:
Webshops, Inclusief productoverzicht, winkelmand, afrekenproces en accountbeheer

• Online klantenservices – Zoals contactformulieren, live chat, zelfserviceportalen en FAQ’s
• Digitale ticketverkoop – Voor vervoer, evenementen, bioscopen, musea of theater
• E-books en e-readers – Inclusief het platform waarmee boeken worden gekocht, gelezen of beheerd
• Online bankieren – Denk aan mobiel bankieren, internetbankieren, betaalautomaten en financiële apps
• Mobiele communicatieapparatuur – Smartphones, tablets en bijbehorende software
• Betaalterminals en kassasystemen – In winkels, horeca of mobiliteitsdiensten
• Mobiele apps van dienstverleners – Zoals vervoerders, zorgaanbieders, of verzekeraars
• Digitale platforms en marktplaatsen – Zoals reserveringssites of verkoopplatformen

De European Accessibility Act is daarmee wél een zeer waardevol instrument voor inclusie, maar is niet primair vanuit sociaal beleid geschreven. 

Een uitgebreider artikel dat ik(Justin van der Raaf) hierover schreef, is gepubliceerd op Frankwatching.

Toegankelijkheid Drupal, een sterke basis

Het internet toegankelijk maken voor iedereen is al jaren een belangrijke missie van Drupal. Het CMS maakt deze belofte nog steeds waar: alle functies binnen Drupal Core voldoen aan de toegankelijkheidsrichtlijnen van het World Wide Web Consortium (W3C), waaronder WCAG 2.1 AA en ATAG 2.0. Dit betekent dat Drupal direct ‘out-of-the-box’ een solide basis biedt voor het bouwen van toegankelijke websites, zonder dat er ingrijpende aanpassingen nodig zijn.

Deze ingebouwde toegankelijkheid leidt tot aanzienlijke besparingen in ontwikkel- en testkosten. Atom beschikt over de expertise om deze basis verder uit te breiden, WCAG-compliant maatwerkthema’s te ontwikkelen en beide te verfijnen om te voldoen aan specifieke toegankelijkheidseisen of audits, bijvoorbeeld voor WCAG 2.2.

Waarom Drupal een uitstekende keuze is voor toegankelijke websites

Drupal biedt naast een sterke core-architectuur ook een groot aantal tools en modules die toegankelijkheid ondersteunen en verbeteren:

• Toegankelijke standaardthema’s zoals Olivero en Claro: Deze zijn ontworpen en getest met gebruikers van screenreaders, toetsenbordnavigatie en high-contrast modi.
• Automatische toegankelijkheidscontroles: Modules zoals Accessibility Checker integreren direct met de back-end om redactionele toegankelijkheidsfouten op te sporen voordat content live gaat.
• Formulierbouwers met ARIA-ondersteuning: Drupal’s Form API ondersteunt semantisch correcte mark-up en WAI-ARIA-attributen, wat essentieel is voor screenreadergebruikers.
• Toegankelijke rich media: Ondersteuning voor ondertiteling, transcriptie en beschrijvende metadata bij media-items via modules zoals Media Accessibility.
• Krachtige rol- en rechtenstructuur: Hiermee kunnen redactieteams effectief samenwerken aan toegankelijke contentcreatie zonder onbedoelde drempels op te werpen.